Piri Reis ve 1513 Dünya Haritası 500 Yılın Gizemi Sergisi

Tophane_i Amire'deki ikinci sergi ziyaretimizi de yaptık(İlki The Great Masters'tı). Bu seferki içerik, Piri Reis'in meşhur haritasının çizimin 500. yılı olması sebebiyle yapılan etkinlikler kapsamında haritanın ve yine Piri Reis'in önemli bir eseri olan Kitab_ı Bahriye idi.

Her ne kadar konu dışı olsa da şunu belirtmekte fayda var: Bu sene UNESCO tarafından Piri Reis Yılı ilan edilmiş durumda değil. UNESCO her yıl hemen hemen her ülke için bulunulan yılın özelliklerini de hesaba katarak çeşitli kutlama başlıkları seçiyor. 2013 yılı için Türkiye adına seçilen kutlama etkinliği Piri Reis'in haritasının çizimin üzerinden 500 yıl geçmiş olması. Bu yıl için dünya üzerinde UNESCO'nun hangi ülke için hangi kutlama başlıklarını gösteren listeye şu adresten ulaşılabilir: http://www.unesco.org/new/en/unesco/events/prizes-and-celebrations/celebrations/anniversaries-celebrated-by-member-states/2013/

O zaman kısaca Piri Reis haritasından bahsederek başlayalım: Öncelikle harita her ne kadar dünya haritası olarak adlandırılsa da aslında dünyanın belli bir bölümünü içeriyor. Haritada çizimi yapılan bölge Avrupa ve Afrika kıtalarının batı tarafı ile özellikle Güney Amerika kıtasının doğu tarafını içeriyor. Kristof Kolomb'un yeni dünyaya yaptığı ziyaret ve sonrasında çizdiği harita 1498 yılını adreslediği için, başlangıçta Piri Reis'in haritasını bu kadar önemli kılan 1498'ten çok kısa bir süre sonra bu kadar ayrıntılı bir haritanın çizilmiş olması. (Üstelik o bölgelere Piri Reis tarafından herhangi bir keşif gezisi yapılmamasına rağmen.) Fakat özellikle son yüzyıl içinde yapılan araştırmalar sonucunda Güney Amerika kıtasının güney bölümlerinin haritada gösterim şeklinin Antartika'nın buzullarla kaplanmadan önceki kıyı şeridi ile büyük oranda benzeşmesi haritanın sahip olduğu özelliklere gizem ve sır da eklemiş oluyor. Genel izlenim, Piri Reis'in o bölgeye ait çizilmiş birçok haritayı inceledikten sonra sahip olduğu denizcilik ve kartoğrafya bilgisini de kullanarak böyle bir haritayı çizebildiği yönünde. Aslında Piri Reis tarafından bu şekilde çizilmiş 2 tane harita var. İlki 1513'te çizilmiş, diğeri ve daha iyileştirilmiş olduğu düşünülen harita ise 1528 yılında çizilmiş. Şu anda 1513 tarihli haritanın orjinaline ve 1528 tarihli haritanın da sadece kuzeybatı köşesine sahibiz ve her ikisi de Topkapı Sarayı'nda bulunmaktaymış, detaylı bilgileri sergiyi gezdikçe öğreniyorsunuz.

Sergi alanının ilk bölümü eski tarihlerde farklı kişiler tarafından çizilmiş dünya haritalarıyla başlıyor. Sonrasında Piri Reis'in hayatını ve harita ile ilgili yapılan çalışmaların anlatıldığı bir bölüm var. En az harita kadar önemli bir diğer eser olan Kitab_ı Bahriye'de(amiyane tabirle söylersek Piri Reis Akdeniz'i avucunun içi gibi ezberlemiş. Hangi limana ne şekilde yanaşılır, nerelerde akıntılar vardır vb. açıklamaları Akdeniz havzasındaki akla gelebilecek tüm yerleşim yerleri için bir araya getirmiş.) bulunan Akdeniz'deki çeşitli ada ve liman kentlerinin çizimleri modern zaman dönüşümleri ile yeniden elden geçirilmiş ve 3. bölümde ziyaretçilere sunuluyor. Son bölümde Kitab_ı Bahriye'den alınmış bazı çizimlerin çini üzerine resmedilme örneklerinin olduğu alana geçiyorsunuz. Ve sergi hediyelik eşya bölümü ile sona eriyor. Önemli bir bölüm sporsorların ürünlerine ayrılmış olmasına rağmen, sergi özelinde de alınabilecek hediyelik eşyalar bulabiliyorsunuz. Ama bu ürünlerin fiyatları biraz pahalı olmakla birlikte çeşitlilik(gözlük kabı, IPhone ve IPad kılıfları gibi ) açısından fena sayılmaz. Hediyelik eşyaların birçoğunun üzerinde haritanın aslı yok, sanırım en uygun hediyelik eşya, harita çizimini de içeren bayanlar için tasarlanmış bluzlar.

Bilet ücretleri 15 TL. Sergi 31 mayısa kadar açık kalacak. Önemli bir Türk denizcisinin çizdiği, dünya üzerinde bu konuyla ilgili birçok kişi tarafından üzerine kafa yorulmuş, çalışılmış bir eserin özelliklerini öğrenmek isteyenler için mutlaka görülmesi gereken bir yer.

NOT: Sergi içinde Boyut Yayınları'nın bu sergi için özel olarak hazırladığı, tahminime göre 1x1.5 metre boyutlarında  bir Kitab_ı Bahriye var. O boyutlardaki bir kitabın sayfalarını çevirmek de sergi kapsamındaki ayrı bir güzellik idi.